Krystyna Kubica, dr inż. Ekspert Polskiej Izby Ekologii w Katowicach
Sezon grzewczy, niekorzystne warunki atmosferyczne i występujące incydenty smogowe, i znów liczne opinie, komentarze, które koncentrują się na hasłach walki ze „smogiem” i na walce z węglem, nawet z wysokojakościowym, odpowiednio przygotowanym jego sortymentem, tzw. kwalifikowanym, czyli „ekogroszkiem”.
Zanim o parametrach jakościowych tego paliwa węglowego wymaganego do stosowania w wysokoefektywnych kotłach z automatycznych zasilaniem (tzw. retortowych), dla zapewnienia dotrzymania ich parametrów energetycznych i emisyjnych, określonych wymaganiami normy PN-EN 303-5:2012, (kolejnej jej noweli) lub wymagań Rozp. KE (UE) 2015/1189 w/s ekoprojektu, nieco informacji o definicji przedrostka „eko”, pochodzącego od pojęć „ekologia”, „ekologiczny”.
Według encyklopedii, https://pl.wikipedia.org/wiki/Ekologia, „Ekologia (gr. οἶκος (oíkos) ‘dom’ + λόγος (logos) ‘słowo, nauka’) – nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, zajmująca się badaniem oddziaływań pomiędzy organizmami a ich środowiskiem oraz wzajemnie między tymi organizmami (czyli strukturą ekosystemów)… Ekologia najogólniej jest nauką o porządku i nieporządku w przyrodzie oraz o konsekwencjach wynikających z tego porządku i nieporządku dla istnienia biosfery i człowieka…”. Jak zauważono w encyklopedii, „określenia ekologia, ekologiczny są często używane w języku potocznym w szerokim i czasem nieprecyzyjnym sensie znaczeniowym, nie zawsze związanym z ekologią jako nauką”. Potwierdza to określenie znaczenia słowa „ekologiczny” wg. Słownika języka polskiego PWN (https://sjp.pwn.pl/sjp/ekologiczny;2456409.html), jako: „dotyczący związku warunków zewnętrznych z życiem roślin i zwierząt”, „związany z ochroną środowiska” lub „wyprodukowany ze składników naturalnych”. A także encyklopedia związana z dziedziną ekologii, (https://www.ekologia.pl/wiedza/slowniki/leksykon-ekologii-i-ochrony-srodowiska/eko), która definiuje pojęcie Eko, jako: „Eko – pierwszy człon (lub rdzeń) wyrazów złożonych, wyrażający związek ze środowiskiem, otoczeniem, zwłaszcza jako czynnik wpływający istotnie na tryb i sposób życia, przebieg rozwoju, związany głownie z nauką zajmującą się badaniem związków między organizmami a ich środowiskiem życia – ekologią. Obecnie termin eko i przymiotnik ekologiczny odnosi się również do ruchów społecznych i politycznych zajmujących się ochroną środowiska, a także różnych kierunków filozoficznych, postawy życiowej człowieka, sposobu wytwarzania przedmiotów codziennego użytku oraz produkcji żywności.” Jak ważne jest właściwe stosowanie pojęć w ostatnim okresie zwracają autorzy artykułu „Smog – czy znaczenie pojęć ma sens?”, (http://ekologia-info.com.pl/images/stories/pdf/ekologia-4-2019.pdf). Popularność pojęcia „ekologiczny” i używania przedrostka „eko” w znaczącym stopniu wiąże się z rozwojem koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu (ang. Corporate Social Responsibility, CSR), która z kolei łączy się z koncepcją zrównoważonego i trwałego rozwoju (https://pl.wikipedia.org/wiki/Spo%C5%82eczna_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87_biznesu).
Szczególnego znaczenia ta koncepcja nabrała od II połowy 90. XX wieku, przyczyniając się do obecnej oceny szkodliwego oddziaływanie produktu na środowisko, z uwzględnieniem procesu jego wytwarzania, jakości i sposobu wykorzystania. Koncepcja ta koreluje też z pojęciem tzw. śladu węglowego (ang. carbon footprint, CF) wykorzystywanego do oceny wpływu m. innymi określonego produktu na zmiany klimatu, poprzez oszacowanie całkowitej emisji gazów cieplarnianych, jako ekwiwalentu CO2, podczas pełnego cyklu życia produktu (przedsiębiorstwa). W ujęciu tym, paliwa są rozpatrywane pod względem emisji powstałych zarówno podczas ich wydobycia, dostosowania do energetycznego wykorzystania, jak i produkcji ciepła czy energii elektrycznej.
Przedrostek „eko” jest stosowany w rozporządzeniach Komisji Europejskiej (KE) zawierających określone wymogi dla produktów wprowadzanych na rynek, zużywających energię i oddziaływujących na środowisko. KE, uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej realizuje tą drogą obowiązek określenia wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów związanych z energią, które stanowią znaczącą część sprzedaży i handlu, mają znaczący wpływ na środowisko i wykazują znaczący potencjał w zakresie poprawy tego wpływu, bez powodowania nadmiernych kosztów. Obowiązek ten został nałożony na Komisję Europejską Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE z dnia 21 października 2009 r., (https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32009L0125&from=ES). Od 2013 roku KE wprowadza stosowne rozporządzenia w/s ekoprojektu, w odniesieniu do wymagań energetycznych i emisyjnych dla urządzeń grzewczych stosowanych w sektorze komunalno-bytowym zasilanych olejem, gazem oraz stałymi paliwami – kopalnymi („węgiel kamienny, antracyt, węgiel brunatny, koks, torf”) i biopaliwami („polana drewna, zrębki, drewno prasowane w formie peletów, drewno prasowane w formie brykietów i trociny”); Rozporządzenie Komisji (UE) 2015/1189 z dnia 28 kwietnia 2015 r. w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla kotłów na paliwo stałe (https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32015R1189&from=PL). Stąd też określenie „ekologiczny”, lub zastosowanie przedrostka „eko” w odniesieniu do paliw kopalnych jest wykorzystywane w odniesieniu, przede wszystkim dla paliw dedykowanych do produkcji ciepła użytkowego. Przykładem jest olej opałowy lekki Ekoterm, o odpowiednich parametrach jakościowych spełniających wymagania krajowych norm jakościowych (w tym odpowiednio niskiej zawartości siarki), które wpływają na redukcję zużycia paliwa grzewczego oraz emisji zanieczyszczeń, w tym SO2, a także żywotność instalacji spalania, (https://www.orlen.pl/PL/DlaBiznesu/Paliwa/OlejeOpalowe/Strony/OlejNapedowyGrzewczyEkoterm.aspx). Podobnie mamy w przypadku kwalifikowanego sortymentu węglowego „ekogroszek”, który posiada odpowiednie parametry jakościowe, spełniające kryterium obniżonej emisyjności zanieczyszczeń gazowo-pyłowych w procesie spalania w kotłach c.o. w indywidualnych gospodarstwach domowych, co skutkuje zmniejszeniem ich negatywnego oddziaływania na środowisko i zdrowie ludzi. Przyczyniając się tym samym do redukcji niskiej emisji z sektora komunalno-bytowego, zmniejszając tym samym ryzyko występowania incydentów smogowych powodowanych spalaniem paliw stałych w tym sektorze.
Po tym przydługim wstępie, jednak istotnym w aspekcie zarzutu Fundacji „ClientEarth Prawnicy dla Ziemi” dotyczącego oferowania na rynku i promowania sortymentu węgla pod nazwą „ekogroszek”, w tym Fundacja zarzuca, że „Produkt sprzedawany pod tą nazwą nie jest ekologiczny i nie może być tak określany. Badania przeprowadzone przez Fundację ClientEarth wraz z zespołem naukowców, potwierdzają, że w trakcie spalania produktu sprzedawanego pod nazwą „ekogroszek” emitowane są znaczne ilości dwutlenku azotu, tlenku węgla oraz pyłu zawieszonego.” I tutaj nasuwa się pytanie, w jakim urządzeniu grzewczym były prowadzone badania spalania „ekogroszku”? Emisje zanieczyszczeń nie zależą tylko od jakości paliwa, ale także od technologii spalania – organizacji procesu spalania i techniki jej realizacji (konstrukcji urządzenia grzewczego i systemu odprowadzania spalin/instalacji spalania). Stosowane paliwo stałe (kopalne, stałe biopaliwo), jego parametry jakościowe muszą spełniać wymagania określone dokumentacją urządzenia grzewczego – kotła c.o., ogrzewacza pomieszczeń.
A czym jest to paliwo węglowe, gdzie jest stosowany i jakie są jego zalety? Ekogroszek jest odpowiednio przygotowywanym, kwalifikowanym sortymentem węgla, o rozmiarze ziaren 5÷31,5 mm spełniającym wymagania jakościowe, które zostały zdefiniowane w Rozporządzeniu Ministra Energii z dnia 27 września 2018 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw stałych: Tabela nr 4: Wymagania jakościowe dla: węgla kamiennego, brykietów lub peletów zawierających co najmniej 85% węgla kamiennego (paliwa stałe o wymiarze ziarna 5÷31,5 mm: ekogroszek), (http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20180001890).A więc, jak widzimy pojęcie „ekogroszek”, jest zastosowane w krajowym akcie prawnym traktującym o jakości paliw stałych dopuszczonych do wprowadzenia na rynek i stosowania w sektorze komunalno-bytowym. Paliwo to wprowadzane jest na rynek po spełnieniu wymagań jakościowych potwierdzonych świadectwami jakości, na podstawie badań zgodności z w/w wymaganiami, przez laboratorium posiadające akredytację Polskiego Centrum Akredytacji (PCA) w przedmiotowym zakresie.
Ekogroszek o rozmiarach ziarna 5÷31,5 mm otrzymywany jest z wysokokalorycznego węgla energetycznego o niskiej spiekalności, niskiej zawartości siarki i popiołu w procesie mechanicznej obróbki obejmującej dodatkowy proces płukania i odsiewania frakcji drobnoziarnistej i gruboziarnistej. W rezultacie tych procesów otrzymywane jest paliwo o wysokich parametrach, o wartości opałowej Qi r min. 24,00 MJ/kg, zawartości popiołu Ar, siarki Str i wilgoci całkowitej Wtr nie przekraczających wartości odpowiednio: 12,00%, 1,2%, 15,00%, zdolności spiekania RI nie przekraczających 25,00 oraz zawartości podziarna poniżej 10%, a nadziarna max 5%. Ekogroszek dla indywidualnego klienta jest najczęściej paczkowany, tym samym jest zabezpieczony przed destabilizacją parametrów jakościowych w czasie transportu od producenta do konsumenta – właściciela urządzenia grzewczego – kotła c.o., ale także w trakcie magazynowania przed wykorzystaniem jako opału.
Parametry oferowanego kwalifikowanego sortymentu węgla, ekogroszku, dostosowywane są do coraz ostrzejszych wymagań stawianych paliwom stałym, z uwagi na rosnące wymagania w odniesieniu do maksymalizacji parametru sprawności energetycznej i minimalizacji obciążenia dla środowiska (jak najmniejsze emisje zanieczyszczeń i jak najmniejsze ilości stałej pozostałości po spalaniu – popiołu). W rezultacie tego wprowadzane na rynek kotły z automatycznym załadunkiem paliwa posiadające świadectwa spełnienia wymagań klasy 5 wg. aktualnie obowiązującej normy PN-EN 303-5 i/lub spełniające wymagania Rozp. KE (UE) w/s ekoprojektu dla kotłów na paliwa stałe zapewniają redukcję emisji pyłu całkowitego TSP i jego subfrakcji PM10 i PM2.5, benzo(a)pirenu i pozostałych WWA, lotnych związków (LZO/OGC) o ponad 90%, (http://www.pie.pl/materialy/_upload/ekologia/Ekologia_3_95_2020.pdf).
Reasumując, biorąc powyższe pod uwagę, używanie pojęcia „ekogroszek”, jest zgodne z aktualnie obowiązującym w/w Rozp. ME z 2018r, ułatwia konsumentom zakup paliwa dla kotłów z automatycznym zasilaniem w paliwo kopalne, w tym także spełniających ostre wymagania Rozp. Komisji (UE) 2015/1189 w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla kotłów na paliwo stałe, czy wymagania kotłów klasy 5 wg aktualnie obowiązującej normy PN-EN 303-5:2012. Paliwa dla kotłów c.o. instalowanych w indywidualnych gospodarstwach domowych, zgodnie z regulaminami uchwał antysmogowych, podejmowanych przez jednostki samorządów wojewódzkich na podstawie zapisów Ustawy Prawo Ochrony Środowiska (http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20010620627/U/D20010627Lj.pdf), a także określonych regulaminem Programu Czyste Powietrze (https://czystepowietrze.gov.pl/). Planowane zmiany krajowego rozporządzenia w odniesieniu do jakości paliw stałych – kopalnych i stałych biopaliw być może uwzględnią zaostrzenie wymagań jakościowych groszku – kwalifikowanego sortymentu węgla dla kotłów węglowych z automatycznym zasilaniem paliwem, z uwzględnieniem także nazewnictwa.
Stosowanie ekogroszku – kwalifikowanego sortymentu węgla o parametrach jakościowych zgodnych z wymaganiami dokumentacji kotłów c.o. z automatycznym zasilaniem paliwem, zapewnia ich wysoką efektywność energetyczną i wysoki stopień redukcji emisji zanieczyszczeń gazowo-pyłowych szkodliwych dla zdrowia i środowiska, w porównaniu do tradycyjnych kotłów ręcznie zasilanych węglem. W konsekwencji minimalizuje też udział indywidualnych gospodarstw domowych w niskiej emisji oraz zagrożenie występowania incydentów smogowych powodowanych przez te źródła powierzchniowe w sezonie grzewczym, w przypadku występowania niekorzystnych warunków meteorologicznych.
Najnowsze komentarze